දහ නව වන ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය මගින් බලකේන්ද්‍ර දෙකක් ඇති කිරීම හරහා රට අස්ථාවර භාවයකට හෙළනු ලැබූ බවට පසුගියදා චෝදනා එල්ල විය.
ව්‍යවස්ථාවේ 19 වන සංශෝධනය අහෝසි කිරීමට තමන් බලාපොරොත්තු වන බවත් ඒ සඳහා පාර්ලිමේන්තුවේ 2/3 ක බලයක් අවශ්‍ය බවත් ජනාධිපතිවරයාද පවසා තිබුණි. ඔහුගේ මැතිවරණ ප්‍රකාශනයේ සඳහන්ව තිබුණේ නව ව්‍යවස්ථාවක් සම්පාදනය කරණ බවයි. එනමුත් දැන් අවධානය 19 වන සංශෝධනය අහෝසි කිරීම බව පෙනේ.
පසුගිය වසරේ නොවැම්බර් මස හින්දු පුවත්පත මගින් ඉන්දියාවේදී කරණ ලද සම්මුඛ සාකච්ඡාවකදී 19 වන සංශෝධනය ගැන අසන ලද ප්‍රශ්ණයකට පිළිතුරු දෙමින් ඔහු මෙසේ කීය. “19 වන සංශෝධනය අසාර්ථක එකකි. අපට පාර්ලිමේන්තුවේ 2/3 ක බලයක් ලැබුණ හොත් අපි එය අහෝසි කරමු. 19 වන සංශෝධනය ක්‍රියාත්මක කළ හැකි එකම ක්‍රමය සහෝදරයන් දෙදෙනකු (ජනාධිපති සහ අගමැති ලෙස ) සිටීම මගින් පමණකි.(සිනාසෙයි) රටක් සාර්ථක ලෙස පාලනය කිරීම සඳහා ස්ථාවරත්වයක් අවශ්‍යය. සිරිසේන-වික්‍රමසිංහ ආණ්ඩුවේ මෙම තත්ත්වය නොතිබුණි. ඔවුන් දෙදෙනා සැම විටම ආරවුල් ඇතිකරගනිමින් සිටි අතර සංවර්ධනයක් නොතිබුණි. ස්ථාවරත්වයක් නොමැතිව ආයෝජකයන් පැමිණෙන්නේ නැත.”
මන්ත්‍රීවරු 225 ක් සහිත ආණ්ඩුවේ මන්ත්‍රීවරු 212 ක් 19 වන සංශෝධනයට පක්ෂව ඡන්දය ප්‍රකාශ කළ අතර එක් අයකු විරුද්ධව ඡන්දය දුන්නේය. එක් අයකු ඡන්දය දීමෙන් වැලකි සිටි අතර 10 දෙනෙක් සභාවට නොපැමිණියහ.
19 වන සංශෝධනයේ අඩුපාඩු තිබේ. නිදර්ශනයක් වශයෙන් ජාතික ආණ්ඩුවක නිර්වචනය දැක්විය හැක. මේ අනුව පාර්ලිමේන්තුවේ වැඩිම ආසන සහිත පක්ෂයට වෙනත් ඕනෑම කණ්ඩායමක් සමඟ ඔවුන්ගේ ආසන සංඛ්‍යාව නොසලකා ජාතික ආණ්ඩුවක් පිහිටුවිය හැක. (46(5) වගන්තිය)
මෙම ලිපියේ අරමුණ 19 වන සංශෝධනය මගින් බල කේන්ද්‍ර දෙකක් නිර්මාණය කොට අගමැතිවරයා බලවත් කිරීම මගින් රට අස්ථාවර කළ බවට කෙරෙන චෝදනාව විග්‍රහ කර බැලීමයි.
ආණ්ඩුකරණයේ ආකෘති
ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රාජ්‍යයන්හි ආණ්ඩුකරණයේ ප්‍රධාන කුළුණු තුනක් තිබේ. එනම් විධායකය, ව්‍යවස්ථාදායකය සහ අධිකරණයයි. වෙස්ට්මින්ස්ටර් ක්‍රමය අනුව ආණ්ඩුවේ ප්‍රධානයා සතුව තිබෙන විධායක බලය ව්‍යවස්ථාදායකය තුළ සිටින සහ එයට වගකිවයුතු අගමැති වරයා වෙත පවරා දෙනු ලැබේ. එබැවින් ව්‍යවස්ථාදායකය උත්තරීතර වේ. මෙම ක්‍රමයට ප්‍රධාන විකල්ප දෙකක් තිබේ. එකක් ඇමෙරිකානු ක්‍රමයයි. එහි විධායකය මහජන ඡන්දයෙන් තෝරා පත් කරගන්නා අතර ඔහු විසින් ව්‍යවස්ථාදායකයෙන් පරිබාහිරව අමාත්‍ය වරුන් පත්කරනු ලැබේ. එබැවින් විධායකය ව්‍යවස්ථාදායකයෙන් ස්වායත්ත වන අතර එම ආයතන දෙකෙහි කාර්යභාරයන් සංවරණ සහ තුලනයන් සහිතව නිශ්චිතව දක්වා තිබේ. අනෙක් ක්‍රමය ප්‍රංශ ව්‍යවස්ථාවයි. මේ අනුව ජනාධිපතිවරයා මහජන ඡන්දයෙන් තෝරා පත් කරගන්නා අතර ඔහු විසින් ව්‍යවස්ථාදායකය තුළ සිටින අගමැතිවරයෙක් පත් කරනු ලැබේ. එබැවින් අගමැතිවරයා ව්‍යවස්ථාදායකයට වග කියයි. මේ ක්‍රමය අනුව ජනාධිපති සහ අගමැති වශයෙන් විධායකය දෙකට බෙදී ඇත. යම් හෙයකින් ජනාධිපතිවරයා සහ අගමැතිවරයා ප්‍රතිවිරුද්ධ දේශපාලන පක්ෂ දෙකක නම් සංහිඳියා ආණ්ඩුවක් පවත්වාගෙන යාමට ඔවුන්ට බල කෙරෙනු ඇත.
මෙම සංහිඳියාව පවත්නේ විධායකයන් දෙදෙනා අතරයි. ප්‍රංශයේ මෙවැනි අවස්ථාවකදී පොදු එකඟතාව නම් ජනාධිපතිවරයා විදේශ කටයුතු (52 වන වගන්තිය -ජාත්‍යන්තර සම්මුතීන් වලට සාකච්ඡා කර එකඟ වන්නේ ජනාධිපති යි.) සහ ආරක්ෂක කටයුතු (15 වන වගන්තිය- ජනාධිපති සන්නද්ධ සේවාවන්හි ප්‍රධාන අණ දෙන නිලධාරියා වේ.) පිලිබඳ අවධානය යොමු කරණ අතර අගමැතිවරයා අනෙක් දේශීය කටයුතු පිලිබඳ අවධානය යොමු කරයි. පස්වන ජනරජ ව්‍යවස්ථාව අනුව 1986 දී පත්වූ ප්‍රථම සංහිඳියා ආණ්ඩුවේ කොන්සවැටිව් අගමැති ජැක් චිරාක් විසින් විදේශ කටයුතු සහ ආරක්ෂක ඇමති වරුන් ලෙස පත් කරණ ලද්දේ සමාජවාදී පක්ෂයේ ජනාධිපති ප්‍රන්ශුවා මිතරෝන් සමඟ පහසුවෙන් කටයුතු කළ හැකි දෙදෙනෙකි. එනමුත් ජනාධිපති සහ අගමැති අතර විදේශ සහ දේශීය ප්‍රතිපත්ති පිළිබඳව පසුව ඇතිවූ ආරවුල් හේතුවෙන් සංහිඳියා වේ අමිහිරි යථා තත්ත්වය ප්‍රදර්ශනය විය.
වෙස්ට්මින්ස්ටර් ක්‍රමය යටතේ පාලක පක්ෂයට ව්‍යවස්ථාදායකයේ පැහැදිලි බහුතරයක් තිබේනම් සංහිඳියාවක අවශ්‍යතාවක් නොමැත. එනමුත් ආණ්ඩුවට පැහැදිලි බහුතරයක් නොමැතිනම් පනත් සම්මත කර ගැනීමටද වෙනත් කටයුතු අනුමත කර ගැනීමටද වෙනත් පක්ෂ වල සහාය පැතීමට සිදුවේ. ඇමෙරිකානු ක්‍රමය අනුව විධායකය, කොන්ග්‍රසය සහ සෙනේට් සභාව යන ආයතන තුනෙන් එකක බලය එක් පක්ෂයකටත් එන් ආයතන දෙකේ බලය තවත් පක්ෂයකටත් තිබිය හැක. නිදර්ශනයක් වශයෙන් දැනට ඇමෙරිකන් ජනාධිපති රිපබ්ලිකන් පක්ෂයෙන් වන අතර සෙනේට් සභාවේ බලයද රිපබ්ලිකන් වරු සතුය. කොන්ග්‍රසයේ බලය ඇත්තේ ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය අතේය. මෙම තත්ත්වයන් යටතේද සංහිඳියාව ක්‍රියාත්මක කිරීමේ අවශ්‍යතා පැන නගී.
ජේ.ආර්. ජයවර්ධන විසින් දෙවන ජනරජ ව්‍යවස්ථාව ඉදිරිපත් කරණ විට වෙස්ට්මින්ස්ටර් ක්‍රමය මගින් අස්ථාවර ආණ්ඩු නිර්මාණය කරණ බවත් යුගයේ අවශ්‍යතාව සඳහා ස්ථාවර ආණ්ඩුවක් අවශ්‍ය බවත් කියා සිටියේය. ඔහුගේ විසඳුම වූයේ ජනාධිපති ක්‍රමයකි. ඔහුගේ කරුණු දැක්වීමට හේතුව වූයේ පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමය තුළ විශ්වාස භංග යෝජනා මගින් ආණ්ඩු පෙරළා දැමීමට ඇති හැකියාවයි. පාර්ලිමේන්තුවෙන් ස්වායත්ත වූ ප්‍රබල විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයක් ඔහු යෝජනා කළේය. යෝජිත ව්‍යවස්ථාව මගින් මූලික වශයෙන් ප්‍රංශ ව්‍යවස්ථාව අනුගමනය කරණ ලද අතර ජනාධිපති ධුරය වඩාත් ශක්තිමත් කර ගැනීම සඳහා ජයවර්ධනගේ පුද්ගලික අදහස් ද එයට ඇතුළත් කරණ ලදී.
ද්විත්ව විධායකයක් සහිත ආණ්ඩුක්‍රම ආකෘතිය
ජයවර්ධන විසින් ජනාධිපති ධුරය වඩාත් ශක්තිමත් කර ගැනීම සඳහා අගමැති ධුරය දුර්වල කරණ ලදී. ඔහුගේ අගමැතිවරයා විසින් පසුව අගමැති ධුරය කාර්යාල කාර්ය සහායකයකුගේ ධුරයට සමාන කරණ ලදී.
වර්ෂ 2015 ට පෙර අවස්ථා දෙකකදී ජනාධිපති එක් පක්ෂයකින්ද අගමැති තවත් පක්ෂයකින්ද පත් වී ඇත. වර්ෂ 1994 අගෝස්තු මස දී මාස තුනක පමණ කාලයකට ජනාධිපති ඩී. බී. විජේතුංග යටතේ චන්ද්‍රිකා කුමාරතුංග අගමැති ලෙස පත් කරණ ලදී. ඉන් අනතුරුව 2001 දෙසැම්බර් මස රනිල් වික්‍රමසිංහ ජනාධිපති චන්ද්‍රිකා කුමාරතුංග යටතේ අගමැති ධුරයට පත්විය. මෙම අවස්ථා දෙකේදී අදාල ජනාධිපතිවරුන් ආණ්ඩුවේ සහ ඇමතිවරුන් පත් කිරීමේ කටයුතු වලට මැදහත් නොවූහ. වර්ෂ 2001 දී වික්‍රමසිංහ විසින් සම්පූර්ණ විධායක බලතල සහිතව කුමාරතුංග ගේ අධිපත්‍යය නොතකා කටයුතු කරණ ලදී. මෙම තත්ත්වය අවසන් වූයේ කුමාරතුංග විසින් අමාත්‍යංශ තුනක් අත්පත් කර ගැනීමෙන් පසුවය. ඉන් පසුව ඇය විසින් 2004 පෙබරවාරි මස පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හරින ලදී. පළමු අවස්ථාවේදී ජනාධිපති විජේතුංග ආරක්ෂක අමාත්‍යංශය තමන් වෙත තබාගත් අතර දෙවන අවස්ථාවේදී ජනාධිපති කුමාරතුංගට ආරක්ෂක අමාත්‍යංශයද තබා ගත නොහැකි විය. එම තත්ත්වය වෙනස් වූයේ ඇය විසින් එම අමාත්‍යංශය පවරා ගැනීමෙන් පසුවය.
එබැවින් මෙම ආකෘතියට ද්විත්ව විධායකයක් තිබේ. වර්ෂ 2015 දී මෛත්‍රිපාල සිරිසේන විසින් ශ්‍රීලනිප යේ නායකත්වය බාර ගත් පසුව ජනාධිපති සහ අගමැති පක්ෂ දෙකකින් පත්වී සිටියහ. එබැවින් එම ආණ්ඩුව සංහිඳියා ආණ්ඩුවකි. එබැවින් 19 වන සංශෝධනය මගින් බල කේන්ද්‍ර දෙකක් නිර්මාණය කර ඇතැයි යමකු කිවහොත් එය සත්‍යයක් නොවේ. බල කේන්ද්‍ර දෙකක් නිර්මාණය කර ඇත්තේ මුල් ව්‍යවස්ථාව කෙටුම් පත් කළ ව්‍යවස්ථා සම්පාදකයන් විසිනි. මෙම ව්‍යවස්ථාව සම්බන්ධයෙන් ආචාර්ය ඇන්. ඇම්. පෙරේරා ගේ විග්‍රහයේ ප්‍රධාන විවේචනයක් වූයේ මෙම කාරණයයි. 19 වන ව්‍යවස්ථාව මගින් කර ඇත්තේ එක් බල කේන්ද්‍රයක් අනෙකට වඩා ශක්තිමත් කිරීමයි. එම අවස්ථාවේදී ජනතා ඉල්ලීම එය විය. ඇත්ත වශයෙන්ම ජනතා ඉල්ලීම වූයේ විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය සම්පුර්ණයෙන්ම අහෝසි කරණ ලෙසයි.
ජයවර්ධන විසින් අගමැති ධුරයට එරෙහිව ජනාධිපති ධුරය බොහෝසෙයින් ශක්තිමත් කරණ ලද නමුත් ඔහුගේ බල අභිලාෂයන්ට සාපේක්ෂව ව්‍යවස්ථාවේ ප්‍රතිපාදන දුර්වල බව ඔහු දැන සිටියේය. එවකට පර්ලෙමේන්තුවේ 2/3 ක බහුතරයක් තිබූ පක්ෂයේ බලසම්පන්න නායකයා වශයෙන් පක්ෂයේ සියළුම පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී වරුන්ගේ දින රහිත ඉල්ලා අස්වීමේ ලිපි ඔහු ලබා ගත්තේ ඒ අනුවය. ව්‍යවස්ථාවෙන් ඔහු ලැබූ බලය පාදක කොට ගෙන ඔහු අභ්‍යාස කළ නියම බලය වූයේ ව්‍යවස්ථාවට පිටින් ඔහු ලැබූ මෙම බලයයි. මෙම බලය දීර්ඝ කාලයක් භුක්ති විඳීමේ අභිලාෂය ඇතිව ඔහු විසින් පැවතුන පාර්ලිමේන්තුවේ කාලය දීර්ඝ කිරීම සඳහා 1982 දෙසැම්බර් මස ජනමත විචාරණයක් පවත්වන ලදී. එක් ප්‍රමුඛ කැබිනට් ඇමතිවරයකු ගේ පමණක් සහාය ඇතිව අගමැතිවරයා ගේද තවත් ප්‍රමුඛ ඇමතිවරුන්ගේද ද්‍රවිඩ පක්ෂ හැර සමස්ත විපක්ෂයේද විරෝධතාව මැද ඇඳිරි නිතිය පනවමින් බොහෝ සෙයින්ම තනි මතයට ඔහු ඉන්දු ලංකා ගිවිසුම අත්සන් කලේ මෙම බලය පාවිච්චි කරමිනි. වර්ෂ 1987 දෙසැම්බර් මස සම්මත වූ 13 වන සංශෝධනය මෙහි ප්‍රතිඵලයකි. මෙය මෙරට ද්‍රවිඩ ජනතාවට නිදහසෙන් පසුව ලැබුන බලය බෙදා හැරීමේ එකම යාන්ත්‍රණය වෙයි. මෙය උත්ප්‍රාසයකි.
වර්ෂ 1991 සැප්තැම්බර් මස ඇතිවූ දෝෂාභියෝග යෝජනාව මගින් ජනාධිපති ධුරයේ ඇති අනතුරට භාජනය වන සුළු ස්වභාවය අපි දුටුවෙමු. දෝෂාභියෝගය සම්මත කර ගැනීම සඳහා දීර්ඝ ගමනක් යා යුතු වුවත් ජනාධිපති ප්‍රේමදාස කම්පනයට පත්ව සිය ධුරය රැක ගැනීම සඳහා බලවත් පරිශ්‍රමයක් දැරීය.
එබැවින් 19 වන සංශෝධනයට පෙරත් ජනාධිපතිවරයාට නියම බලය ලැබුණේ ඔහුට තිබූ පක්ෂ නායකත්වය සහ ඔහුගේ පක්ෂයට තිබූ පාර්ලිමේන්තු බහුතරයට සාපේක්ෂවය. ශ්‍රීලනිප නායකත්වය නොතිබුණේ නම් බල අරගලයට සාපේක්ෂව මෛත්‍රීපාල සිරිසේන පඹයකු විය හැකිව තිබුණි. ඔහුට බල පදනමක් නොතිබුණේ වුවත් 19 වන සංශෝධනය අනුව ඔහුගේ ධුරයට පැවරුන නව කාර්යය කිරීමට ඔහුට හැකියාවක් ලැබුනේ නම් එය රටටද ඔහුටද අත්‍යන්තයෙන්ම වැඩදායක වීමට තිබුණි.
ප්‍රංශ ව්‍යවස්ථාව
ප්‍රංශ ව්‍යවස්ථාවේ ප්‍රතිපාදන අනුව 19 වන සංශෝධනයට ඍජුව සම්බන්ධ ජනාධිපතිවරයාට සහ අගමැතිවරයාට ඇති බලතල සමහරක් පිළිබඳව විමසා බලමු.
“ජනරජයේ ජනාධිපති විසින් අගමැති පත් කළ යුතුය. ඔහු විසින් අගමැති ගේ පත්වීම අවසන් කළ යුත්තේ අගමැති විසින් ආණ්ඩුවේ ඉල්ලා අස්වීම ඉදිරිපත් කළ විටය. අගමැතිගේ නිර්දේශය අනුව ඔහු විසින් ආණ්ඩුවේ අනෙකුත් සාමාජිකයන් ගේ පත්වීම් ද එම පත්වීම් අවසන් කිරීමද කළ යුතුය.” ( 8 වන වගන්තිය)
“ ජනරජයේ ජනාධිපති විසින් ඇමති මණ්ඩලයේ සභාපතිත්වය දැරිය යුතුය.” (9 වන වගන්තිය)
“ ජනරජයේ ජනාධිපති විසින් අගමැතිගේද පාර්ලිමේන්තු සභා දෙකේ සභාපතිවරුන්ගේද මතය විමසා ජාතික මන්ත්‍රණ සභාව විසුරුවා හැරිය හැක…….මැතිවරණයෙන් පසුව අවුරුද්දක් ගතවන තෙක් නැවත විසුරුවා හැරීමක් කළ නොහැක.” (12 වන වගන්තිය)
“ආණ්ඩුවේ කටයුතු මෙහෙයවීම අගමැති විසින් කළ යුතුය. ජාතික ආරක්ෂාව පිලිබඳ වගකීම ඔහු සතුය. ව්‍යවස්ථාදායකය ක්‍රියාත්මක කිරීම ඔහු විසින් කළ යුතුය. 13 වන වගන්තියට යටත්ව ඔහු විසින් රෙගුලාසි පැනවිය හැකි අතර සිවිල් සහ හමුදා තනතුරු සඳහා පත්වීම් කළ හැක.” (21 වන වගන්තිය)
(සටහන- 13 වන වගන්තියේ ජනාධිපති සතු බලතල දැක්වේ)
ප්‍රංශ ව්‍යවස්ථාව සහ 19 වන සංශෝධනය
ජනාධිපති සතු බල අගමැතිට පැවරීමේදී 19 වන සංශෝධනය මගින් කෙරුණු ප්‍රධාන ව්‍යවස්ථා සංශෝධන 4 කි. ඒවානම්, අගමැති ඉවත් කිරීමේ බලය ජනාධිපතිගෙන් ඉවත් කිරීම, ඇමතිවරු පත් කිරීමේදී ජනාධිපති විසින් අගමැතිගේ උපදෙස් අනුව කටයුතු කළ යුතු බව, ජනාධිපතිට ඇමති ධුර දැරිය නොහැකි බව; සහ පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමේ ජනාධිපති බලතල වලට සීමා පැමිණවීම වේ.
19 වන ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයේ ප්‍රතිපාදන අනුව ඇමතිවරු පත් කිරීමේදී ජනාධිපති අගමැතිගේ උපදෙස් අනුව කටයුතු කළ යුතු වුවත් ජනාධිපතිට ඇමතිවරු සංඛ්‍යාව තීරණය කිරීමට සහ පත්කළ ඇමතිවරුන්ගේ විෂයයන් මාරු කිරීමට හැකියාව තිබේ. එම ප්‍රතිපාදන වෙනස් කර නොමැත.
ප්‍රංශ ව්‍යවස්ථාවේ 8 වන වගන්තිය අනුව ඇමතිවරු පත් කිරීමේදී ජනාධිපති විසින් අගමැතිගේ නිර්දේශය අනුව කටයුතු කළ යුතුය. ඇමතිවරුන්ගේ විෂය පථයන් තීරණය කිරීම පිළිබඳව ප්‍රංශ ව්‍යවස්ථාවේ කිසිවක් සඳහන් නොවේ. එබැවින් මෙම සියළුම කරුණු අගමැතිවරයාගේ බලතල යටතට පත්වේ. ප්‍රංශ ව්‍යවස්ථාව අනුව ආණ්ඩුවේ ප්‍රධානියා අගමැතිය. (21 වන වගන්තිය) 19 වන සංශෝධනය සඳහා වූ පනත් කෙටුම්පතේ ආණ්ඩුවේ ප්‍රධානියා අගමැති ලෙස සඳහන් වූ නමුත් පනතේ එම ප්‍රතිපාදනය ඇතුළත්ව නොමැත. එබැවින් 19 වන සංශෝධනයෙන් පසුව පවා ශ්‍රී ලංකාවේ ව්‍යවස්ථාව අනුව මෙරට අගමැති ප්‍රංශ අගමැති තරම් බලවත් නැත.
වර්ෂ 2018 දී ජනාධිපති විසින් අගමැති ඉවත් කිරීමට ගත් උත්සාහය ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය හමුවේ අභියෝගයට ලක් කිරීමෙන් පසු ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය විසින් තීරණය කළ පරිදි ජනාධිපතිට අගමැති ඉවත් කළ නොහැක. ප්‍රංශ ව්‍යවස්ථාවේ 8 වන වගන්තිය අනුව එරට ජනාධිපතිටද අගමැති ඉවත් කළ නොහැක.
ජනාධිපතිට ඕනෑම අමාත්‍ය ධුර සංඛ්‍යාවක් තමා වෙත තබා ගැනීමට ඉඩ සලස්වා තිබූ 44(2) වගන්තිය 19 වන සංශෝධනය මගින් ඉවත් කරනු ලැබූ හෙයින් ජනාධිපතිට කිසිම අමාත්‍ය ධුරයක් තමා වෙත තබා ගත නොහැකිය. ප්‍රංශ ව්‍යවස්ථාව අනුවද එරට ජනාධිපතිට අමාත්‍ය ධුර තබා ගත නොහැක. එයට මූලික හේතුව ආණ්ඩුව පවත්නේ අගමැතිවරයා යටතේ බැවිනි. යම් හෙයකින් ජනාධිපතිවරයා අමාත්‍ය ධුරයක් දැරුව හොත් එම අමාත්‍ය ධුරය සම්බන්ධ ප්‍රශ්ණ කිරීම් වලට පාර්ලිමේන්තුවේදී උත්තර දීමට කිසිවකු නොමැත. මෙම අවස්ථාවේදී ආණ්ඩුක්‍රම ආකෘතිය ඇමෙරිකානු ආණ්ඩුක්‍රම ආකෘතිය දෙසට තරමක් විතැන් වෙයි. එම ආකෘතිය අනුව අමාත්‍යවරු හෙවත් ලේකම්වරු පත්වන්නේ ව්‍යවස්ථාදායකයට පිටතිනි. සියළුම ඇමතිවරු පාර්ලිමේන්තුවේ සිටිමින් එයට වග කියන අතර එක් ඇමතිවරයකු එයට පිටින් සිටිමින් එයට වග නොකියන තත්ත්වක් තුළ ආණ්ඩුක්‍රම ආකෘතියේ ඒකාග්‍රතාව බිඳී යයි.
අගමැතිගේ බලතල වැඩි වීමට හේතුවූ අනෙක් සාධකය නම් පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමට ජනාධිපතිට තිබූ බලතල වලට සීමාවක් පැනවීමයි. 19 වන සංශෝධනයට පෙර පාර්ලිමේන්තුවේ කටයුතු ආරම්භ කර වසරක කාලයකට පසු ජනාධිපතිට පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරිය හැක. 19 වන සංශෝධනය මගින් මෙම වසරක කළ සීමාව වසර 4 ½ ක් දක්වා ඉහළ නංවා ඇත. ( 70 (1) වන වගන්තිය) එයට අමතරව පාර්ලිමේන්තුව විසින් 2/3 ක වැඩි ඡන්දයෙන් පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හරින ලෙස ජනාධිපති ගෙන් ඉල්ලන්නේ නම් ඔහුට එය කළ හැක.
ප්‍රංශ ව්‍යවස්ථාව අනුව ජනාධිපතිට සෙනේට් සභාව විසුරුවා හළ නොහැක. එනමුත් අගමැතිගේ ද සෙනේට් සභාවේ සහ ජාතික මන්ත්‍රණ සභාවේ සභාපතිවරුන්ගේද මතය විමසා ජාතික මන්ත්‍රණ සභාව විසුරුවා හැරීමට ජනාධිපතිට පුළුවන. එමෙන්ම මැතිවරණයෙන් වසරක් තුළ නැවත එය විසුරුවා හැරීමට ඔහුට නොහැක. පාර්ලිමේන්තුවේ බහුතර බලය ඇති පක්ෂයට ප්‍රතිවිරුද්ධ පක්ෂයෙන් ජනාධිපති පත් වුව හොත් තමන් කැමති අගමැතිවරයෙක් පත් කිරීමට ජනාධිපතිට පුළුවන. ආණ්ඩුව ජාතික මන්ත්‍රණ සභාව තුළ පරාජයට පත් වුව හොත් ඔහුට එය විසුරුවා හළ හැක. මේ සඳහා නව අගමැතිවරයාගේ අනුමැතිය ඔහුට පහසුවෙන්ම ලබා ගත හැක. එයට අමතරව ඔහුට සෙනේට් සභාවේද ජාතික මන්ත්‍රණ සභාවේද සභාපතිවරුන්ගේ අනුමැතියද අවශ්‍ය වේ.
ව්‍යවස්ථාවේ 70(1) වගන්තියේ සංශෝධනය කෙරෙන විට බ්‍රිතාන්‍යයේ පාර්ලිමේන්තුවේ කාල සීමාව නිශ්චිත කරණ වර්ෂ 2011 සම්මත කර ගත් පනත නීති සම්පාදකයන් ආදර්ශයට ගන්නට ඇත. මේ අනුව අගමැතිවරයාට පාර්ලිමේන්තුව නියමිත කාලයට පෙර විසුරුවා හැරීම සඳහා රැජිනට උපදෙස් දිය නොහැක. මෙයට හේතුව වූයේ තමන්ට දේශපාලන වශයෙන් වඩාත් වාසිදායක කාලයක පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමට අගමැතිවරයාට හැකියාව ලැබෙන බැවිනි. එබැවින් නියමිත කාලයට පෙර පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමේ ක්‍රම දෙකකි. එනම් ආණ්ඩුවට එරෙහි විශ්වාස භංග යෝජනාවක් පාර්ලිමේන්තුවේ සම්මත වීම හෝ පාර්ලිමේන්තුවේ 2/3 ක බහුතරයක් සහිත යෝජනාවකින් සම්මත වීමයි. මෙම පනත සම්මත කිරීමට මූලිකත්වය ගන්නා ලද්දේ ලිබරල් ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂය විසිනි. බලයේ සිටි කොන්සවැටිව් පක්ෂයට පාර්ලිමේන්තුවේ බහුතර බලය නොතිබුණ බැවින් එම පක්ෂය විසින් එවකට ආණ්ඩුවට සහාය දෙමින් ආණ්ඩුව තුළ සිටින ප්‍රතිපත්තියක් අනුගමනය කරණ ලදී. එබැවින් මෙහි පසුබිම ශ්‍රී ලංකාවේ 17 වන සංශෝධනයේ පසුබිමට සමානය.
එබැවින් තමාට දේශපාලන වශයෙන් වාසි සහගත අවස්ථාවකදී තම පක්ෂයට පාර්ලිමේන්තුවේ බහුතරය තිබෙන අවස්ථාවක පවා පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමට ජනාධිපතිට නොහැක. බ්‍රිතාන්‍ය පාර්ලිමේන්තුවේ විපක්ෂයට අවශ්‍ය නම් සාමාන්‍ය බහුතරයකින් ආණ්ඩුව විසුරුවා හැරිය හැකි අතර ආණ්ඩු පක්ෂයට එය කිරීමට 2/3 ක බහුතරයක් අවශ්‍ය වේ. ශ්‍රී ලංකාවේ අගමැතිවරයා ඉල්ලා අස්වුවහොත් ජනාධිපතිවරයාට වෙනත් ආණ්ඩුවක් පත්කළ හැක. එනමුත් පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරිය නොහැක. විශ්වාස භංග යෝජනාවක් මගින් ආණ්ඩුව පරාජයට පත් කළ විට පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හැරීමට ජනාධිපතිවරයාට බලය තිබුනේ නම් වඩාත් සුදුසුය. පවතින තත්ත්වය මගින් අරාජකත්වය කට මඟ පෑදිය හැක. නීති සම්පාදකයන් විසින් බ්‍රිතාන්‍ය පනතෙන් උපුටා ගෙන ඇත්තේ ඔවුන්ට අවශ්‍ය කොටස පමණි.
ශ්‍රී ලංකාවේ අවස්ථා දෙකකදී එනම් 2015 සහ 2019 ජනාධිපතිවරණ වලින් පසුව එම අවස්ථාවල තිබූ පාර්ලිමේන්තු බහුතරය සහිත ආණ්ඩු පක්ෂ ජයගත් පාර්ශ්ව වලට සුළුතර ආණ්ඩු පිහිටුවීමට අවස්ථා සලසන ලදී.
සමාප්තිය
පාර්ලිමේන්තු2/3 ක බලය බොහෝ ව්‍යසන වලට මඟ පාදයි. අගමැතිනි සිරිමාවෝ බණ්ඩාරනායක අය සතුව තිබූ 2/3 බලය අවභාවිත කිරීම 1977 දී ජේ. ආර්. ජයවර්ධනට 5/6 ක බලයක් ලැබීමට හේතුවිය. එම බලය සහ එය දීර්ඝ කිරීමට ඔහු ගත් ක්‍රියාමාර්ගය රටේ කැරලි දෙකකට හේතු විය. වර්ෂ 2015 මහින්ද රාජපක්ෂගේ පරාජයට මූලික හේතුව වූයේ 18 වන සංශෝධනයෙන් පහසුකම් සැලසූ ඔහු විසින් භුක්තිවිඳි අසීමිත බලයයි. එබැවින් ඡන්ද දායකයන් විසින් කිසිවකුට 2/3 ක බලයක් නොදිය යුතුය. යම් හෙයකින් ජනාධිපති පොදුජන පෙරමුණේ නායකයා වූවා නම් ඔහුට 19 වන සංශෝධනය මගින් අගමැතිට පවරා දුන් බලතල ආපසු ගැනීමෙන් ලැබෙන බලයට වඩා වැඩි බලයක් ලැබිය හැක.
බල කේන්ද්‍ර දෙකක් පැවතීම මෙම ව්‍යවස්ථාවේ මූලික ලක්ෂණයක් වන අතර එය 19වන සංශෝධනය මගින් ඇති කරණ ලද්දක් නොවේ. කළ යුතු සුදුසුම දෙය නම් ද්විත්ව විධායකයක් සහිත මෙම අහෝසි කර නව ව්‍යවස්ථාවක් සම්මත කර ගැනීමයි. මේ සඳහා මූලික පියවර පසුගිය ආණ්ඩුව විසින් ගෙන ඇත. මෙම ද්විත්ව විධායකය අතරින් ජනතාව විසින් තෝරා පත් කරගනු ලබන ජනාධිපති ධුරය අහෝසි විය යුතුය. ජනතාව එයට අකමැති නම් ඇමෙරිකාවේ පවතින්නාක් මෙන් එක් විධායක ධුරයක් සහිත සම්පුර්ණ ජනාධිපති ක්‍රමයකට මාරු විය හැක.
එළඹෙන මැතිවරණයෙන් අගමැතිවරයා ජය ගත හොත් ඔහුට සහ ජනාධිපතිවරයාට බල කේන්ද්‍ර දෙකේ ප්‍රශ්ණය අදාල නොවේ.එය අදාල වන්නේ පක්ෂ දෙකක නායකයන් එම ධුර වලට පත්වන සංහිඳියා ආණ්ඩුව කටය. එමෙන්ම අප විසින් ප්‍රංශ අගමැතිවරයාගේ මට්ටමට මෙරට අගමැතිවරයා බලවත් කර නොමැත. එබැවින් නව ව්‍යවස්ථාවක් සම්මත කර ගන්නා තුරු පවතින බල තුලනය පවත්වාගෙන යාම සුදුසුය.
Published on 17 May 2020
The President some time back mentioned that he would abolish the 19th Amendment to the Constitution and for that he would need a two-thirds majority in Parliament. In his election manifesto he promised to prepare a new constitution for Sri Lanka. However, the current focus seems to be the repeal of the 19th Amendment.